مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یزد به ظرفیت مساجد استان در حوزه معماری، تاریخ و فرهنگ اشاره کرد و گفت: درصدد تلاش برای کمک به مرمت مساجد تاریخی که عمدتا در بافتهای تاریخی و سراسر استان بسته‌اند هستیم تا بتوانیم مجددا آنها را به روی مردم و گردشگران بازگشایی کنیم.
مساجد متعددی در دارالعباده و دارالعلم یزد وجود دارد که به لحاظ تاریخی، هنری و معماری، حائز اهمیت هستند. این اماکن به دو نوع محله‌ای و جامع تقسیم می‌شوند که نوع نخست آن ساده و بی پیرایه و شامل گنبد خانه، صحن، گرمخانه و شبستان زمستانی است.
تعداد مساجد محلی استان در تمامی مناطق تابعه یزد خیلی زیاد است اما معروف ترین این مساجد را میتوانیم مسجد جامع کبیر، مسجد امیر چقماق، مسجد جامع فهرج، مسجد جامع بفروئیه، مسجد ملااسماعیل، مسجد جامع عقدا و اردکان و … بدانیم که از حیث تاریخی و معماری جایگاه ویژه ای دارند.
مساجد در طول تاریخ از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند و صرفا محلی برای نمازگزاردن به شمار نمی‌رفتند بلکه محلی برای گردهمایی، اقدامات سیاسی و فرهنگی، صدور فرمانهای حکام و … بودند که در این زمینه بیشترین کاردر را مساجد جامع داشتند اما از دیگر نقش های مساجد میتوان به غریب خانه بودن و محلی برای پناه دادن اشاره کرد.
«احمد آخوندی» در استانه روز جهانی مسجد، در گفتوگو با میراث آریا، با اشاره به ظرفیت مساجد تاریخی در حوزه میراث فرهنگی اظهار کرد: یزد پایتخت معماری ایرانی اسلامی ایران است و نمود مساجد تاریخی در این سرزمین علاوه بر معماری، فرهنگ و تمدن شیعی را به تصویر کشیده است.
وی با بیان این که یزد مهد قدیمی ترین مسجد تاریخ اسلام یعنی مسجد فهرج متعلق به قرن اول اسلامی است، گفت: مساجد تاریخی در یزد در جای جای مختلف وجود دارند و یکی از مهمترین میراث فرهنگی ما به شمار می‌روند.
وی به پایه گذاری مسجد جامع کبیر بر روی اتشکده اشاره کرد و گفت: یکی از مهمتریم میراثی که زیر پرچم مساجد یزد وجود دارند زندگی مسالمت امیز ادیان است به طوری که براساس اسناد و شواهد تاریخی مدتها زرتشیان در این مسجد شمع روشن میکردند علاوه بر مجاورت کنیسه و این مسجد سند دیگری برای تحقق فرهنگ زندگی مسالمت امیز ادیان الهی در یزد است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یزد با بیان این که مساجد دو قبله‌ای، مساجد تک مناره و مساجدی که بانیان آنها زنان قدرتمند تاریخی یزد مانند ستای فاطه هستند، را از دیگر تنوع تاریخی و فرهنگی یزد در حوزه مساجد دانست و گفت: مسجد‌های تک مناره و بدون مناره که بانیان آنها زنان بوده اند نیز یاداور مقوله مهم جایگاه مساجد در فرهنگ عمران و آبادی و خیری زنان است.
وی به نقش مساجد در پناه دادن به مهمانان و مسافران نیز اشاره کرد و گفت: مساجدی مانند مسجد حشیره علاوه بر تاثیرگذاری در حوزه سیاسی، کارکرد غریبخانه نیز داشته اند البته این کارکرد یکی از نقش های اصلی مساجد به شمار میرفته است و علاوه بر نماز گذاردن غریبخانه و مهمانخانه نیز بوده اند.
اخوندی با بیان این که مساجد یزد در حوزه معماری بسیار جایگاه ارزشمندی دارند، گفت: مساجدی مانند مسجد جامع کبیر و مساجد متعدد تاریخی در شهرستانهای یزد دارای معماری بسیار قابل توجهی هستند که همجنان این معماری، کاشی کاری و نوع ساخت و ساز با مصالح بومی خیره کننده است.
وی با اشاره به این که یزد مساجدی با داستانهای تاریخی و تاریخچه‌هایی تامل برانگیز دارد، گفت: یکی از مهمترین ویژگی‌های یزد داستانهای منقول در خصوص ساخت مساجد و جریانهای تاریخی رخ داده در پیرامون آن‌هاست که می‌تواند به ظرفیت مساجد در معرفی یزد و فرهنگ و آیین‌های آن، بیفزاید.
وی با بیان این که عمده این مساجد خصوصا در بافت تاریخی که تحت تولی اداره کل اوقاف هستند، بسته اند، گفت: درصدد تلاش برای کمک به مرمت این مساجد و بازگشایی مجدد انها به روی مردم و گردشگران هستیم کما این که معتقد هستیم مساجد ارزشمند و تاریخی ما نباید به روی مردم و گردشگران بسته بمانند.