اظهارات اخیر آقای ظهرابی، معاونت محیط‌زیست طبیعی کشور، مبنی بر «مخرب بودن پرورش شتر» در جریان سفر به استان یزد، واکنش‌های گسترده‌ای را در میان فعالان بومی، دامداران سنتی و کارشناسان اکولوژی مناطق خشک برانگیخته است. طرح چنین ادعایی، بدون توجه به ویژگی‌های اقلیمی یزد و سابقه دیرینه دامپروری در این استان، نه تنها با واقعیت‌های میدانی همخوانی ندارد، بلکه می‌تواند به برداشت‌های نادرست و تصمیم‌گیری‌های غیرعلمی در سطح ملی منجر شود.
۱. نادیده گرفتن واقعیت‌های بومی؛ خطای رایج در تصمیم‌سازی‌های غیرمیدانی
یزد یکی از خشک‌ترین استان‌های کشور است؛ استانی که پوشش گیاهی آن عمدتاً درختچه‌ای و بوته‌ای است، نه علفزار. در چنین زیست‌بومی، شتر نه تنها عامل تخریب نیست، بلکه سازگارترین گونه دامی با شرایط اکولوژیک منطقه به شمار می‌رود.
جالب آنکه قرآن کریم نیز در آیه ۱۷ سوره غاشیه انسان را به تأمل در ساختار و نقش شتر فرا می‌خواند:
«أَفَلَا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ»
این آیه نه‌تنها اشاره به خلقت شتر دارد، بلکه دعوتی است به شناخت علمی و دقیق این حیوان و نقش آن در زیست‌بوم‌های خشک.
نادیده گرفتن چنین واقعیتی، به‌ویژه از سوی یک مقام مسئول در حوزه محیط‌زیست طبیعی، جای پرسش جدی دارد.
۲. پرورش اکولوژیک شتر؛ تجربه‌ای موفق و مستند در یزد
همان‌گونه که مهندس حاجی‌حسینی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد، توضیح داده‌اند، پرورش شتر در یزد سال‌هاست که از شکل سنتی فاصله گرفته و بر پایه اصول اکولوژیک و ظرفیت‌سنجی مرتع انجام می‌شود.
در این شیوه:
– شتر با تغذیه از شاخه‌های جوان، نقش هرس طبیعی را ایفا می‌کند.
– درختان طاق و سایر گونه‌های بومی، به‌جای فرسودگی، جوان‌سازی و احیا می‌شوند.
– تردد شتر باعث فرو رفتن بذرها در خاک و افزایش پوشش گیاهی می‌شود.
– چرای اصولی، به‌جای تخریب، تعادل اکوسیستم را حفظ می‌کند.
این‌ها ادعا نیست؛ نتایج مشاهده‌شده در مراتع یزد است.
۳. شتر؛ بخشی از فرهنگ، اقتصاد و زیست‌بوم یزد
پرورش شتر در یزد یک فعالیت وارداتی یا نوظهور نیست؛
این حرفه ریشه در تاریخ، فرهنگ و اقتصاد بومی دارد و نسل‌هاست که با کمترین فشار بر طبیعت ادامه یافته است.
چگونه ممکن است فعالیتی که قرن‌ها با طبیعت سازگار بوده، امروز ناگهان «مخرب» تلقی شود؟
۴. استناد بین‌المللی؛ انتخاب سایت شتری ساغند در میان ۵۰ نوآوری برتر جهان
نکته‌ای که هرگونه ادعای «تخریب‌گری» را بی‌اعتبار می‌کند، تأیید رسمی و بین‌المللی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) است.
بر اساس گزارش منتشرشده توسط موسسه تحقیقات علوم دامی کشور،
پروژه «ساربانیار» با محوریت سایت شتری ساغند یزد، در میان ۵۰ طرح نوآوری برتر جهانی FAO در حوزه دامپروری انتخاب شده است.
در این گزارش آمده است:
– بیش از ۴۰۰ طرح از ۷۲ کشور به FAO ارسال شده بود.
– ارزیابی توسط ۲۰ داور بین‌المللی انجام شد.
– پروژه ساغند با عنوان «رویکرد نوین فناوری اطلاعات در پرورش شتر» به‌عنوان نمونه موفق تحول پایدار دامپروری معرفی شد.
این انتخاب، نه‌تنها تأیید علمی و جهانی بر سازگاری پرورش شتر با اکوسیستم‌های خشک است، بلکه نشان می‌دهد یزد در این حوزه پیشرو جهانی است، نه «مخرب».
۵. ضرورت دقت علمی در بیان دیدگاه‌های تخصصی
اظهارات شتاب‌زده و غیرکارشناسی، به‌ویژه از سوی مسئولان ملی، می‌تواند:
– نگاه عمومی به یک فعالیت سازگار با محیط‌زیست را مخدوش کند،
– برنامه‌های توسعه پایدار در مناطق کویری را تحت تأثیر قرار دهد،
– و حتی به تصمیمات اشتباه در تخصیص منابع و مدیریت مراتع منجر شود.
انتظار می‌رود در طرح چنین موضوعاتی، میدان، داده و تجربه بومی مبنای تحلیل قرار گیرد، نه برداشت‌های کلی و غیرمنطبق با واقعیت‌های اقلیمی.
۶. دعوت به گفت‌وگوی علمی و میدانی

گیلاس‌نیوز معتقد است که اختلاف‌نظر در حوزه محیط‌زیست طبیعی امری طبیعی و حتی ضروری است؛
اما شرط آن، استناد علمی، مشاهده میدانی و احترام به دانش بومی است.
از این‌رو، پیشنهاد می‌شود:
– بازدید مشترک کارشناسان محیط‌زیست و جهاد کشاورزی از مراتع یزد انجام شود،
– داده‌های واقعی درباره اثرات پرورش شتر منتشر گردد،
– و از طرح گزاره‌های کلی و غیرمستند پرهیز شود..